Is vapen minder schadelijk?

Het debat over de vraag of vapen minder schadelijk is dan roken woedt al sinds e-sigaretten meer dan tien jaar geleden mainstream werden. Volksgezondheidsexperts, overheden en gebruikers blijven verdeeld, waarbij sommigen vapen aanprijzen als een revolutionair hulpmiddel om schade te beperken en anderen waarschuwen voor onbekende risico’s op de lange termijn. Dit artikel onderzoekt het bewijsmateriaal dat vapen vergelijkt met traditioneel roken, onderzoekt de respectievelijke gezondheidseffecten en pakt veelvoorkomende misvattingen aan om de prangende vraag te beantwoorden: is vapen echt minder schadelijk?

1. Belangrijkste verschillen tussen vapen en roken

Om hun relatieve risico’s te begrijpen, is het van cruciaal belang om te onderscheiden hoe vapen en roken werken.

• Sigaretten: Verbranden tabak op hoge temperaturen (meer dan 800 °C), waarbij rook vrijkomt die meer dan 7000 chemicaliën bevat, waaronder meer dan 70 kankerverwekkende stoffen zoals teer, koolmonoxide en benzeen.
• Vapes: verwarm e-liquids (die doorgaans propyleenglycol [PG], plantaardige glycerine [VG], nicotine en smaakstoffen bevatten) tot 200–300°C, waardoor een aerosol (geen rook) ontstaat met veel minder giftige stoffen.
• Nicotine-afgifte: beide leveren nicotine, maar sigaretten doen dit samen met giftige verbrandingsproducten. Vapen stelt gebruikers in staat om de nicotinesterkte te regelen, inclusief nicotinevrije opties.
• Additieven: sigarettenrook bevat ammoniak (om de nicotine-absorptie te verhogen) en arseen, terwijl e-liquids deze vermijden, maar wel smaakchemicaliën kunnen bevatten waarvan de veiligheid onzeker is.

2. Wat de wetenschap zegt over gezondheidseffecten

• Blootstelling aan toxines: meerdere onderzoeken bevestigen dat vapen gebruikers blootstelt aan aanzienlijk minder schadelijke stoffen dan roken. Een rapport uit 2018 van de Amerikaanse National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (NASEM) ontdekte dat e-sigaret-aerosol lagere niveaus van kankerverwekkende en giftige stoffen bevat dan sigarettenrook. Public Health England (PHE) beweert dat vapen 95% minder schadelijk is dan roken, en noemt daarbij het ontbreken van verbranding.
• Geen teer: vapen vermijdt teer, het plakkerige residu in sigarettenrook dat de longen beschadigt en kanker veroorzaakt.
• Minder koolmonoxide: rokers hebben 3-15 keer meer koolmonoxide in hun bloed dan vapers, wat de cardiovasculaire belasting vermindert.
• Sporentoxinen: hoewel vaping-aerosol formaldehyde en acroleïne bevat, zijn hun niveaus 90-95% lager dan in sigarettenrook bij normaal gebruik.

3. Longgezondheid

• Roken: veroorzaakt chronische obstructieve longziekte (COPD), emfyseem en longkanker.
• Vapen: kortetermijnstudies tonen een verbeterde longfunctie bij rokers die overstappen op vapen. Vapen wordt echter in verband gebracht met milde irritatie van de luchtwegen (bijv. hoesten) en zeldzame gevallen van ernstige longbeschadiging (bijv. EVALI), die verband hielden met illegale THC-cartridges met vitamine E-acetaat, niet met gereguleerd nicotine-vapen.

4. Cardiovasculaire risico’s

• Roken: verdubbelt het risico op hartziekten door koolmonoxide en oxidatieve stress.
• Vapen: nicotine verhoogt de hartslag en bloeddruk, maar een onderzoek van de American Heart Association uit 2022 vond geen doorslaggevend bewijs dat vapen verband houdt met cardiovasculaire schade op de lange termijn.

5. Kankerrisico

• Roken: veroorzaakt 85% van de longkankers en draagt ​​bij aan kanker van de keel, blaas en alvleesklier.
• Vapen: er is geen direct verband met kanker vastgesteld, hoewel er langetermijnstudies gaande zijn. Het NASEM-rapport concludeerde dat vapen een “aanzienlijk lager” risico op kanker oplevert dan roken.

6. De rol van nicotine

Nicotine is verslavend, maar niet de primaire oorzaak van ziekten die verband houden met roken. Het is vergelijkbaar met cafeïne in zijn cardiovasculaire effecten.

• Roken: levert nicotine af naast dodelijke toxines.
• Vapen: maakt nicotine-inname mogelijk zonder verbrandingsbijproducten, waardoor het een veiliger alternatief is voor verslaafde rokers.

7. Risico’s specifiek voor vapen

Hoewel vapen minder schadelijk is dan roken, is het niet zonder risico’s. Sommige smaakstoffen (bijv. diacetyl, cinnamaldehyde) kunnen de luchtwegen irriteren bij inademing. Apparaten van lage kwaliteit kunnen oververhit raken, waardoor giftige bijproducten zoals formaldehyde ontstaan.

• Jeugdverslaving: zoete smaken en strakke ontwerpen hebben geleid tot een toename van tienervapen, waardoor een nieuwe generatie verslaafd is aan nicotine.
• Langetermijnonzekerheid: vapen bestaat al ongeveer 20 jaar, veel minder dan de eeuw van onderzoek naar roken. Chronische effecten op de gezondheid van de longen en het hart zijn nog steeds onvoldoende onderzocht.

8. Vapen als hulpmiddel om te stoppen met roken

Klinische onderzoeken en gegevens uit de praktijk suggereren dat vapen rokers helpt om te stoppen. Een Cochrane Review uit 2021 vond e-sigaretten effectiever dan nicotinepleisters of -kauwgom. De Britse National Health Service (NHS) promoot vapen actief als hulpmiddel om te stoppen, met meer dan 50.000 rokers die jaarlijks stoppen door te vapen. Dubbel gebruik (vapen + roken) komt echter veel voor en doet de voordelen van schadebeperking teniet.

• Public Health England (PHE): Onderschrijft vapen sterk voor rokers en stelt dat het “een fractie van het risico” van roken met zich meebrengt.
• U.S. Food and Drug Administration (FDA): Erkent het potentieel van vapen voor schadebeperking, maar waarschuwt voor gebruik door jongeren.
• Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): Erkent voorzichtig de rol van vapen bij het stoppen met roken, maar benadrukt de leemtes in de regelgeving.

9. Wie zou (en zou niet) moeten vapen?

• Aanbevolen voor: Huidige rokers die niet willen of kunnen stoppen met nicotine.
• Niet aanbevolen voor: Niet-rokers, met name jongeren. Zwangere vrouwen.

10. De kern

Op basis van het huidige bewijs is vapen aanzienlijk minder schadelijk dan roken. Het elimineert blootstelling aan teer, koolmonoxide en de meeste kankerverwekkende stoffen. Vapen is niet ongevaarlijk. Risico’s zijn onder meer nicotineverslaving, irritatie van de luchtwegen en onzekere effecten op de lange termijn. Het grootste voordeel is voor rokers die volledig overstappen op vapen. Dubbel gebruik of opname door niet-rokers ondermijnt schadebeperking.

Voor de 1,3 miljard rokers wereldwijd biedt vapen een pragmatische middenweg tussen cold turkey stoppen en doorgaan met roken. Hoewel geen enkel nicotineproduct volledig veilig is, bevestigen tientallen jaren van onderzoek dat verbranding – niet nicotine – de belangrijkste moordenaar is in sigaretten. Regelgevende kaders moeten de toegang van volwassenen voor schadebeperking in evenwicht brengen met preventie voor jongeren.

Naarmate de wetenschap evolueert, zal ook ons ​​begrip van de risico’s van vapen evolueren. Rokers die op zoek zijn naar een alternatief hebben nu stevig bewijs dat vapen een minder schadelijke keuze is, maar wel een keuze die weloverwogen en voorzichtig gebruik vereist.