Wat zijn de gezondheidseffecten van vapen?

De laatste jaren is vapen enorm in populariteit toegenomen als alternatief voor traditioneel roken. E-sigaretten, die op de markt worden gebracht als een veiligere optie, worden wereldwijd door miljoenen mensen omarmd, met name onder jongeren. De gezondheidseffecten van vapen op de lange termijn blijven echter onderwerp van intensief debat en lopend onderzoek. Dit artikel onderzoekt de huidige kennis over de gezondheidsgevolgen van vapen, van ademhalingsrisico’s tot nicotineverslaving, en behandelt tevens de rol ervan bij schadebeperking voor rokers.

1. Wat is vapen?

Bij vapen wordt vernevelde vloeistof (ook wel “damp” genoemd) inhaleerd die wordt geproduceerd door elektronische sigaretten (e-sigaretten) of vergelijkbare apparaten. Deze apparaten verhitten een vloeistof – meestal met nicotine, smaakstoffen en oplosmiddelen zoals propyleenglycol (PG) en plantaardige glycerine (VG) – om een ​​inhaleerbare aerosol te creëren. In tegenstelling tot traditionele sigaretten verbranden e-sigaretten geen tabak, waardoor er geen teer en veel kankerverwekkende stoffen vrijkomen die bij verbranding vrijkomen. Dit betekent echter niet dat vapen onschadelijk is.

2. Belangrijkste bestanddelen van vape-aerosolen

Om de gezondheidseffecten van vapen te begrijpen, is het essentieel om de bestanddelen van e-liquids en hun bijproducten te analyseren.

• Nicotine: De meeste e-liquids bevatten nicotine, een zeer verslavende stimulerende stof die in verband wordt gebracht met cardiovasculaire risico’s en ontwikkelingsachterstand bij adolescenten.
• Smaakstoffen: Er worden duizenden smaakstoffen gebruikt, waarvan sommige (bijv. diacetyl) in verband zijn gebracht met longschade.
• Oplosmiddelen (PG/VG): Hoewel ze over het algemeen als veilig voor inname worden beschouwd, zijn hun effecten bij inhalatie na verloop van tijd onduidelijk.
• Bijproducten van verhitting: Verhitting bij hoge temperaturen kan giftige stoffen produceren zoals formaldehyde, acroleïne en vluchtige organische stoffen (VOS).

3. Gezondheidseffecten van vapen

Risico’s voor de luchtwegen

• Popcornlong (Bronchiolitis Obliterans): Deze zeldzame aandoening, die in verband wordt gebracht met diacetyl, een boterachtige smaakstof, veroorzaakt onomkeerbare littekens in de luchtwegen. Hoewel het gebruik van diacetyl is afgenomen, blijven sommige smaakstoffen problematisch.
• Longontsteking: Studies tonen aan dat vapen ontstekingen en oxidatieve stress in longweefsel veroorzaakt, wat de vatbaarheid voor infecties zoals longontsteking mogelijk vergroot.
• EVALI: In 2019 zorgde een uitbraak van longletsel door e-sigaretten of vapingproducten (EVALI) ervoor dat duizenden mensen in het ziekenhuis belandden. Deze uitbraak werd voornamelijk veroorzaakt door vitamine E-acetaat in THC-bevattende oliën. Dit bracht de gevaren van ongereguleerde producten aan het licht.
• Verminderde longfunctie: Chronisch vapen kan de longcapaciteit verminderen en aandoeningen zoals astma verergeren.

Cardiovasculaire problemen

• Verhoogde hartslag en bloeddruk: Nicotine stimuleert de afgifte van adrenaline, wat het cardiovasculaire systeem belast. Endotheeldisfunctie: Vapen kan de werking van bloedvaten aantasten, wat een voorloper is van atherosclerose en hartaandoeningen.
• Stolselrisico’s: Sommige studies suggereren dat vapen de kleverigheid van bloedplaatjes verhoogt, wat het risico op bloedstolsels en beroertes verhoogt.

Nicotineverslaving en hersenontwikkeling

• Verslaving: E-sigaretten geven snel nicotine af, wat afhankelijkheid in de hand werkt. Veel gebruikers, vooral tieners, onderschatten hun verslavende werking.
• Hersenontwikkeling adolescenten: Blootstelling aan nicotine tijdens de adolescentie kan de hersengebieden beschadigen die verantwoordelijk zijn voor aandacht, leren en impulscontrole, met levenslange gevolgen.

4. Mondgezondheidsproblemen

Dampen heeft invloed op mond en keel

• Droge mond en irritatie: PG en VG kunnen droogheid veroorzaken, wat het risico op gaatjes vergroot.
• Tandvleesaandoeningen: Nicotine beperkt de bloedtoevoer naar het tandvlees, wat ontstekingen en tandvleesaandoeningen bevordert.
• Bacteriële onbalans: Opkomend onderzoek suggereert dat dampen het orale microbioom verstoort, wat mogelijk tot infecties leidt.

Langetermijnrisico’s: De onbekende grens

• Chronische longziekten: Langdurige blootstelling aan aerosolen kan bijdragen aan COPD of longkanker, hoewel het bewijs voorlopig is.
• Kankerrisico’s: Hoewel e-sigaretten minder kankerverwekkende stoffen bevatten dan sigaretten, zijn er wel enkele giftige stoffen (bijv. formaldehyde) aanwezig die een potentieel kankerrisico vormen.

Kwetsbare bevolkingsgroepen

• Jongeren en jongvolwassenen: Nicotineverslaving tijdens de adolescentie kan de ontwikkeling van de hersenen verstoren. De CDC meldt dat meer dan 2 miljoen Amerikaanse middelbare scholieren in 2023 vapen, gedreven door gearomatiseerde producten.
• Zwangere vrouwen: Blootstelling aan nicotine in de baarmoeder wordt in verband gebracht met vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en ontwikkelingsproblemen.
• Niet-rokers: Personen die vapen zonder rookgeschiedenis kunnen nieuwe gezondheidsrisico’s met zich meebrengen zonder enig schadebeperkend voordeel.

5. Vapen versus roken: een middel tot schadebeperking?

Voor volwassen rokers wordt vapen vaak gezien als een minder schadelijk alternatief. Public Health England schat dat e-sigaretten 95% veiliger zijn dan gewone sigaretten, omdat ze teer en veel gifstoffen elimineren. Onderzoek toont aan dat rokers die overstappen op vapen een verbeterde longfunctie en minder blootstelling aan kankerverwekkende stoffen ervaren. Dit betekent echter niet dat vapen “veilig” is, en niet-rokers wordt geadviseerd het volledig te vermijden. De snelle groei van de vaping-industrie heeft de regelgeving overtroffen.

• Smaakverboden: Om het gebruik door jongeren te beperken, leggen sommige regio’s beperkingen op voor e-liquids met smaakstoffen.
• Kwaliteitscontrole: Door een gebrek aan standaardisatie varieert de productveiligheid sterk, met name bij THC-cartridges op de zwarte markt.
• Misleidende marketing: Beweringen dat vapen “gezond” of “risicoloos” is, blijven bestaan, ondanks bewijs van het tegendeel.

Vapen vormt een complex dilemma voor de volksgezondheid. Voor rokers die willen stoppen, kan het een minder schadelijke optie zijn, hoewel stoppen de gezondste keuze blijft. Voor niet-rokers, met name jongeren, brengt vapen onnodige risico’s met zich mee, van nicotineverslaving tot longschade. Hoewel het onderzoek doorgaat, onderstreept het huidige bewijs de noodzaak van voorzichtigheid, strengere regelgeving en gerichte voorlichting om de schade te beperken. Terwijl de wetenschappelijke gemeenschap werkt aan het ontrafelen van de langetermijneffecten van vapen, moeten individuen de bekende risico’s afwegen tegen de onzekere voordelen.