De opkomst van vapen als alternatief voor traditioneel roken heeft geleid tot debatten over de veiligheid ervan, met name met betrekking tot de primaire ingrediënten in e-liquids: propyleenglycol (PG) en plantaardige glycerine (VG). Deze geurloze, kleurloze vloeistoffen dienen als dragers voor nicotine en smaakstoffen, waardoor de damp ontstaat die door gebruikers wordt ingeademd. Hoewel beide verbindingen algemeen worden beschouwd als veilig voor consumptie in voedsel en farmaceutica, blijven hun langetermijneffecten bij inademing een onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. Dit artikel onderzoekt de potentiële risico’s en veiligheidsprofielen van PG en VG, waarbij mythes worden gescheiden van op bewijs gebaseerde conclusies.
1. Wat zijn PG en VG?
- Propyleenglycol (PG): PG is een synthetische, van aardolie afgeleide vloeistof en wordt gebruikt bij het conserveren van voedsel, farmaceutische producten (bijv. inhalers) en cosmetica. Het is door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) geclassificeerd als “Generally Recognized as Safe” (GRAS) voor inname. Bij vapen zorgt PG voor een “throat hit” die vergelijkbaar is met sigaretten en draagt smaken effectief over.
- Plantaardige glycerine (VG): Een natuurlijke verbinding die afkomstig is van plantaardige oliën (bijv. kokos, palm), VG is dikker en zoeter dan PG. Het is ook door de FDA goedgekeurd voor consumptie en wordt vaak aangetroffen in gebakken goederen, tandpasta en huidverzorgingsproducten. In e-liquids produceert VG dichte dampwolken en verzacht het de throat hit.
De meeste e-liquids mengen PG en VG in verhoudingen zoals 50/50 of 70/30, waardoor keelgevoel en dampproductie in evenwicht zijn.
2. Kortetermijneffecten van het inhaleren van PG en VG
Studies en gebruikersrapporten benadrukken milde, omkeerbare effecten van het vapen van PG en VG.
- PG-gevoeligheid: Sommige gebruikers ervaren keelirritatie, droge mond of allergische reacties (bijv. jeuk, huiduitslag). De hygroscopische aard van PG (het aantrekken van watermoleculen) kan de luchtwegen uitdrogen.
- VG-gevoeligheid: E-liquids met een hoog VG-gehalte kunnen slijmophoping of een “bedekte” keel veroorzaken vanwege hun dikke consistentie. Deze bijwerkingen zijn doorgaans dosisafhankelijk en verdwijnen bij verminderd gebruik of het wisselen van PG/VG-verhoudingen.
3. Langetermijnrisico’s: wat zegt de wetenschap?
Hoewel PG en VG veilig zijn om in te nemen, brengt inhalatie unieke overwegingen met zich mee. Bij oververhitting (bijv. via “droog puffen” of defecte apparaten) kunnen PG en VG afbreken tot schadelijke verbindingen.
- Formaldehyde: PG kan bij temperaturen boven 230 °C (446 °F) afbreken tot formaldehyde, een bekend carcinogeen.
- Acroleïne: VG kan acroleïne produceren, een irriterend middel voor de luchtwegen dat verband houdt met longschade, bij verhitting boven 280 °C (536 °F).
Deze temperaturen overschrijden echter de typische dampomstandigheden. Een onderzoek uit 2018 in Tobacco Control wees uit dat bij normaal gebruik (bijv. 3,8V-apparaten) de formaldehydegehaltes in damp 90-95% lager zijn dan in sigarettenrook.
- Longgezondheid: Deze zeldzame aandoening wordt vaak ten onrechte toegeschreven aan PG/VG en wordt veroorzaakt door het inademen van op lipiden gebaseerde additieven (bijv. vitamine E-acetaat in illegale THC-cartridges), niet PG/VG. Popcornlong (Bronchiolitis Obliterans): Diacetyl, een smaakstof die ooit in e-liquids werd gebruikt, werd in verband gebracht met deze aandoening. Moderne gerenommeerde merken vermijden diacetyl en PG/VG zelf worden er niet mee geassocieerd.
4. Cardiovasculaire en metabolische effecten
Een review uit 2021 in Circulation merkte geen direct bewijs op dat PG/VG in verband staat met hart- en vaatziekten. Nicotine, en niet PG/VG, blijft echter de belangrijkste cardiovasculaire risicofactor bij vapen.
- PG/VG versus sigarettenrook: Public Health England stelt dat vapen 95% minder schadelijk is dan roken, grotendeels omdat e-liquids de 7000+ chemicaliën in sigarettenrook missen, waaronder teer en koolmonoxide. Hoewel PG/VG-aerosol sporen van toxines bevat, zijn de concentraties ervan veel lager dan in brandbare tabak.
- Regelgevende en medische perspectieven: Erkent vapen als een minder schadelijk alternatief voor rokers, maar benadrukt onbekende risico’s op de lange termijn. Vereist dat fabrikanten van e-liquids ingrediënten bekendmaken, waaronder PG/VG-verhoudingen.
- Medische inhalatoren: PG wordt veilig gebruikt in astma-inhalatoren, hoewel in lagere doses en frequenties dan vapen.
- Jeugd vapen: zorgen richten zich op nicotineverslaving en smaak, niet op PG/VG-toxiciteit.
5. Wie loopt het meeste risico?
- Niet-rokers en adolescenten: het inademen van vreemde stoffen brengt risico’s met zich mee, met name voor de ontwikkeling van longen.
Zware vapers: hoge blootstelling aan PG/VG kan uitdroging of irritatie versterken.
Personen die gevoelig zijn voor allergieën: PG-allergieën, hoewel zeldzaam, vereisen voorzichtigheid.
6. Mogelijke schade beperken
- Vermijd droog puffen: zorg ervoor dat de coils verzadigd zijn om oververhitting te voorkomen.
- Kies gerenommeerde merken: vermijd producten met onbekende toevoegingen.
- Blijf gehydrateerd: neutraliseer de uitdrogende effecten van PG/VG met water.
- Controleer de nicotine-inname: kies voor lagere nicotinegehaltes als u vloeistoffen met een hoog PG-gehalte gebruikt.
PG en VG zijn niet geheel risicoloos, maar hun gevaren worden vaak overdreven of verkeerd voorgesteld. Vergeleken met de bewezen schade van sigarettenrook, is vapen met e-liquids op basis van PG/VG een aanzienlijk veiliger alternatief voor volwassen rokers die willen stoppen. Niet-rokers, met name jongeren, moeten echter vapen vermijden vanwege onbekende langetermijneffecten en risico’s op nicotineverslaving.
Huidig bewijs suggereert dat PG en VG minimale schade veroorzaken onder normale vaping-omstandigheden, maar doorlopend onderzoek is van cruciaal belang om de impact van chronische blootstelling te begrijpen. Voor nu blijft geïnformeerd gebruik – in combinatie met toezicht door de regelgever – de beste aanpak om risico’s te minimaliseren.
Hoewel vapen niet ongevaarlijk is, worden de risico’s ervan overschaduwd door die van roken. PG en VG behoren, hoewel onvolmaakt, tot de minst zorgwekkende componenten van e-liquids bij verantwoord gebruik.